Merije Brouwer: Sportiefit

Naam: Merije Brouwer (op foto 2e van rechts)
Praktijk: Stichting O&I Kromme Rijn te Bunnik
Project: Sportiefit

Overgewicht bij kinderen is een actueel probleem. Om ouders te ondersteunen bij vraagstukken met betrekking tot overgewicht, beweging en gezonde voeding is met ondersteuning van Stichting O&I Kromme Rijn en naar idee van Ellis Peltenburg een zorgprogramma Sportiefit ontwikkeld. Aan dit programma werken kinderfysiotherapeut Ellis Peltenburg, kinderpsycholoog Maxime Pollé, orthopedagoog Esther Carrion, huisarts Anouk Oostveen en diëtist Merije Brouwer mee. Het doel van Sportiefit is kinderen op een speelse manier te laten bewegen en hen te stimuleren om lekker en gezond te eten. Merije Brouwer is geïnterviewd en licht toe voor welke uitdagingen het team staat.

Waarom is dit initiatief belangrijk?
Overgewicht op kinderleeftijd geeft zowel psychologische als gezondheidsproblemen. Op termijn kan overgewicht leiden tot een hoge bloeddruk, diabetes mellitus type 2, een hoog cholesterol, depressiviteit en een laag zelfvertrouwen. Dit brengt hoge zorgkosten met zich mee. Overgewicht op kinderleeftijd is een voorspeller van overgewicht bij volwassenen. Het gevolg van obesitas op volwassenleeftijd is een vergrootte kans op hart- en vaatziekten, een hoge bloeddruk, diabetes mellitus type 2 en zelfs vroegtijdig overlijden. Obese volwassenen die al voor hun achtste levensjaar obees waren, zijn vaak zwaarder dan degenen die tijdens adolescenten- of volwassenenleeftijd obees werden.

Ook de bewegingsarmoede onder kinderen in Nederland is toegenomen. De motorische fitheid van kinderen tussen 6 en 17 jaar is met 10%-25% achteruit gegaan tussen 1980 en 2006. De trendcijfers van kinderen met overgewicht, laten een daling zien op overgewicht, maar een toename van ernstig overgewicht.

Hoe zijn jullie gestart met dit project?
In 2015 is Sportiefit naar idee van Ellis Peltenburg, kinderfysiotherapeut in Odijk, met een huisarts en diëtist uit Odijk vormgegeven. Door de ervaringen van de jaren die volgden, is in 2020 het team uitgebreid met een kinderpsycholoog en orthopedagoog. In de coronajaren was het moeilijker om de ouders te bereiken maar hebben we de sportactiviteiten voor de kinderen, binnen de regels, zo goed mogelijk doorgezet.

Daarna hebben we het programma weer in zijn geheel op kunnen pakken. Omdat de disciplines via verschillende stromen gefinancierd worden en er geen goedgekeurde interventie voor kinderen bestaat, hebben wij vanaf het begin moeite gehad het programma te kunnen financieren. Wij zijn vanaf 2015 op zoek naar structurele ondersteuning, de innovatieaanvraag van 2022 is daar onderdeel van. Dit heeft mede geholpen om samenwerkingsafspraken te maken tussen de verschillende betrokken disciplines en een multidisciplinaire aanpak.

Door de toekenning van budget door UNICUM hebben we in 2023 en 2024 het Sportiefit programma voor een beperkte groep kinderen, de pilotgroep, compleet kunnen aanbieden. We hebben de ervaring van de jaren ervoor gebruikt om het programma op te zetten, te professionaliseren en uit te voeren.

De kinderfysiotherapeut, diëtist, orthopedagoog, kinderpsycholoog en huisarts implementeren dit zorgprogramma in samenwerking met hulpverleners (o.a. GGD en buurtsportcoach) binnen de gemeente Bunnik. We werken in groepen en 1-op-1, het traject is voor iedere deelnemer individueel en wordt op maat aangepast voor de duur van 2 jaar. We ondersteunen op basis van hun persoonlijke doelen en zetten de 1-op-1 gesprekken daarvoor in.

Kijk voor de inhoudelijke aanpak in onze presentatie en folder (pagina 1 en pagina 2).

Wat heeft geholpen?

• Beweging
  We zien dat het wekelijks sporten erg belangrijk is om de doelen op het gebied van beweging te halen. Eén keer per jaar komt de buurtsportcoach om de deelnemers te helpen zoeken naar sporten in de omgeving die goed bij ze passen.
• Voeding
  We zien dat de kinderen meer weten over gezonde voeding en vaker voor de gezondere producten kiezen.
• Welzijn
  De aandacht voor het gezin, de opvoeding en het welzijn van het kind is van wezenlijk belang voor het slagen en behalen van doelen op alle gebieden.
  
  De uitdaging ligt bij het bereiken van de ouders en de verantwoordelijkheid die zij voelen voor het halen van de doelen. De verschillende disciplines ondersteunen waar mogelijk, maar het gezin, de ouders en de kinderen moeten zelf aanpassingen maken. De 1-op-1 gesprekken, het schema van vier terugkerende ouderbijeenkomsten en de samenwerking van de drie disciplines zijn de succesfactoren. Het betrekken van de ouders zorgt voor een verandering in gedrag en vaardigheden dat zowel de ouder als het kind kunnen gebruiken in eigen regie op hun gezondheid.
  
  Door de innovatiegelden hebben we 1-op-1 gesprekken tussen de kinderen en de kinderpsycholoog en orthopedagoog toe kunnen voegen. Dit heeft sterker bijgedragen aan het welzijn van alle kinderen. Daarnaast hebben we 1 keer per jaar samen gekookt. Waar er aan het begin van de middag weerstand was tegen het ‘nieuwe’ eten, heeft ieder kind actief meegekookt en het ook opgegeten. In november 2024 organiseren we weer zo’n middag.
  
  Door continu in contact te staan met kind én ouders kunnen we problemen snel signaleren en ondersteuning bieden. Uiteindelijk wordt het kind dan sneller geholpen.
  
  Wat heeft juist niet geholpen?
  We hebben sinds 2015 het programma steeds beter vorm kunnen geven door te reflecteren en aan te passen. Hieronder beschrijven de knelpunten die we tegenkwamen en hoe we die aangepakt hebben.
  
  Zoals hierboven genoemd dragen alle drie de disciplines bij aan het succes. We zijn gestart met kinderfysiotherapeut en diëtist en merkten dat we een belangrijk onderdeel misten, namelijk ondersteuning voor de gezinsdynamiek en het eigenaarschap van ouders. De samenwerking met de kinderpsycholoog en orthopedagoog hebben het programma op dat punt verbeterd.
  
  De coronajaren zorgden voor afstand. Ondanks dat we de kinderen, wanneer mogelijk aan het sporten hielden, werd de afstand tot de ouders juist groter. Nu het programma weer met vier regelmatige ouderbijeenkomsten draait, is die relatie weer sterker geworden. We zien verschil in succes bij de kinderen. Bij sommige kinderen is het systeem om hen heen heel ondersteunend, deze ouders en kinderen pakken de suggesties op en we zien resultaat. Bij kinderen waar het systeem minder ondersteunt, blijven de resultaten achter.
  
  Wat kun je vertellen over de effecten van het project voor de zorg- en/of hulpverleners en de patiënt/burger?
  In 2023 hebben we een Sportiefit vragenlijst ontwikkeld. Voor onze vragenlijst hebben als basis de vragenlijsten van de DOERAK study: Children with obesity in primary care gebruikt. Dit is een studie van het Erasmus MC. Deze vragenlijst hebben we toepasselijk gemaakt en waar nodig aangevuld met vragen uit de drie disciplines die betrokken zijn bij Sportiefit, namelijk kinderfysiotherapie, diëtetiek en kinderpsychologie/orthopedagogiek. In september 2023 hebben we de nulmeting gedaan. Eind mei 2024 hebben we de vragenlijst opnieuw uitgestuurd. We zijn nu bezig met het analyseren van de respons.
  
  Deelnemer aan het woord:
  “Sinds een paar maanden doe ik mee met Sportiefit en ik vind het erg leuk! Ik wil graag fitter worden en een goede conditie krijgen en Sportiefit helpt me daarmee. We trainen elke donderdag. Dan doen we cardiotraining, krachttraining, buikspieroefeningen en spelletjes. Ook leer ik van de diëtist om gezonde keuzes te maken in wat ik eet en drink. Ik hoop dat mijn conditie nog beter gaat worden.”
  
  Wanneer spreek je van een geslaagd initiatief?
  Als we uit de vragenlijsten aanknopingspunten kunnen halen om de kinderen verder en beter te ondersteunen. Daarnaast hopen we met deze vragenlijsten ook de impact van Sportiefit op hun welzijn te kunnen zien en bewijzen. We zijn geslaagd als hun welzijn verbeterd is.
  
  Uit onze praktijk weten dat we voor een paar kinderen al veel hebben kunnen betekenen en dat die met een positief resultaat zijn gestopt. Voor ons als team is het daarom al een geslaagd initiatief en onderdeel van de motivatie om door te blijven gaan. We hopen dat we met al onze opgedane kennis en ervaring meer kinderen en jongeren kunnen (blijven) helpen.
  
  Hoe ziet de toekomst van dit initiatief eruit?
  Er is veel aandacht voor deze vormen van begeleiding, maar helaas is er nog geen structurele financiering voor een intensief programma zoals ons programma. Wanneer dat er niet is, zullen we bekijken welke onderdelen we kunnen behouden om zo goed mogelijk de kinderen én hun ouders te begeleiden binnen de beschikbare middelen.